De Zink(productie) in Budel-Dorplein [1892 - 1973]

 

Van de Kempensche Zink Maatschappij in 1892 tot Nyrstar nu: zinkproductie in de Nederlandse Kempen door de jaren heen.

 

In de 19e eeuw is een groot deel van de Nederlandse Kempen – grofweg het gebied tussen de lijn Tilburg-Eindhoven-Weert en de Belgische grens – nog nauwelijks ontgonnen. Maar de nabijheid van een spoorlijn en een kanaal gecombineerd met de aanwezigheid van veel potentiële arbeidskrachten en de medewerking van de Nederlandse overheid wekken de interesse van de Waalse gebroeders Dor.

 

In 1892 vestigen zij een zinkfabriek nabij Budel: de KZM (Kempensche Zinkmaatschappij) ofwel ‘De Zink’, zoals de fabriek al snel in de volksmond wordt genoemd. Zoals in die tijd vaker voorkwam wordt vlakbij de fabriek ook een nieuw dorp gebouwd voor de arbeiders en hun gezinnen, het huidige Budel-Dorplein. www.historiekzm.nl

 

 

1892-1973: Thermische zinkproductie

 

Tot 1973 wordt in Budel-Dorplein zink geproduceerd via een thermisch proces, waarbij verhitting tot zeer hoge temperaturen centraal staat. Het begint allemaal met de zinkblende; geconcentreerde zinkertsen. Deze ertsen bevatten ook veel zwavel dat eerst moet worden verwijderd. In speciale ovens, wervelovens, wordt de zwavel uit de zinkblende gestookt en als zwaveldioxide afgevangen. Deze zwaveldioxide vormt de basis voor zwavelzuur, een veelgebruikte chemische verbinding. Bij het ontzwavelen van de zinkblende komen nog veel meer verbrandingsgassen vrij. In deze gassen zit onder meer cadmiumstof, dat eruit wordt gefilterd en vervolgens wordt opgewerkt tot metallisch cadmium. Maar zwavelzuur en cadmium zijn slechts bijproducten, het draait om het opwerken van de zinkblende tot sinter, de grondstof voor de feitelijke zinkproductie. Deze sinter, die vooral bestaat uit zinkoxide, wordt in speciaal gebouwde zinkovens verhit tot een temperatuur van 1200-1400°C. Bij deze hoge temperaturen komt het zink als zuiver gas vrij. Door vervolgens iets af te koelen ontstaat vloeibaar zink. Na aftappen en in blokken gieten is het gereed voor verder gebruik. De KZM produceert niet alleen blokken zink, maar heeft ook een pletterij voor de productie van bijvoorbeeld dakgoten en andere bouwmaterialen. Alhoewel er gedurende de jaren tal van technische verbeteringen komen, blijft het productieproces tot aan 1973 in grote lijnen gelijk.

Een gedetailleerde weergave van de historische zinkproductie biedt een illustratieve uitgave van de KZM uit 1970. bekijk hier de pdf

 

Historische filmbeelden van een Engelse zinkfabriek geven een goed gelijkend beeld van de werkwijze in de KZM.
 

 

Om verschillende redenen wordt in 1973 gestopt met de thermische productie van zink. Het proces is niet meer concurrerend, het is sterk vervuilend voor het milieu en er is behoefte aan betere arbeidsomstandigheden. Er komt een nieuwe zinkfabriek die met een moderner en minder vervuilend proces werkt. In 2000 volgt een opnieuw een aanpassing van het productieproces. Door het gebruik van het zogenaamde Century erts, dat gewonnen wordt in Australië, is het zink vrijwel zonder afval te produceren. Begonnen als de Kempensche Zinkmaatschappij (KZM) gaat het bedrijf in 1972 verder als Budelco. Door het uit- en toetreden van aandeelhouders verandert de naam nog enkele malen: Pasminco Budel Zink (1988), Zinifex Budel Zink (2004) en sinds 2007 opereert het als Nyrstar .

www.nyrstarbudel.nl